از سال 1374 ناقوس مرگ
دریاچه اورمیه نگین فیروزه ای رنگ شمال غرب کشور و بزرگترین دریاچه شور
جهان به صدار در آمده و این در حالی است که گوشها برای شنیدن صدای مرگ آن و
چشم ها برای نگریستن آخرین نفس های این دریاچه پر از خالی بی رمق شده است.
بیش از 71 سال است که سير
نزولي كاهش ارتفاع درياچه اورمیه آغاز شده و بنا به اعلام مسوولان محيط
زيستی اين درياچه در حال حاضر به مرحله بحراني و خطر جدي رسيده است.
اجراي پروژه هاي متعدد
ذخیره سازی آب، برداشت غيرمجاز از آب هاي زيرزميني، نبود الگوي مناسب كشت و
غرق آبي مزارع در كنار پديده هاي انساني از عوامل مهم خشكي این درياچه
عنوان می شود.
نابودی دریاچه اورمیه که
روزانه نیم سانتیمتر از ارتفاع آب آن کاسته میشود نه تنها حیات حیوانات
این منطقه بلکه زندگی ساکنان استان های شمال غرب کشور را نیز در معرض
نابودی قرار می دهد.
با وجود این امر تاکنون
اقدام جدی و کارساز برای جلوگیری از نابودی این دریاچه از سوی مسئولین
انجام نشده و تنها بر وعده ها، شعارها و در برخی مواقع به تهدیدها در صورت
کم کاری ارگان های ذیربط از سوی مقامات بسنده می شود اما در موضوعی با
اولویت کمتر به نسبت به انتقال آب از دریای خزر به کویری در مرکز کشور
اقدامی جدی و سریع تری انجام می شود.
معاون سازمان محیط زیست در
این ارتباط با بیان اینکه دستگاه ها بایستی بحران دریاچه اورمیه را جدی
بگیرند، خاطرنشان کرد: در حال حاضر دریاچه اورمیه در وضعیت مناسبی قرار
ندارد و بسیاری از مسئولان تنها به فکر تصویب طرح هستند در حالیکه با کاغذ
بازی و مصوبه وضعیت آن بهبود نمی یابد.
«محمد باقر صدوق» خشکی
دریاچه اورمیه را باعث نابودی زندگی 6 میلیون نفر دانست و اذعان داشت:
بسیاری از دستگاه ها طرح های بهبود وضعیت دریاچه اورمیه را دست کم گرفته
اند و اگر این اقدامات به صورت جدی انجام نشود، منطقه دچار بحران می شود.
مدیر کل محیط زیست استان هم
با اشاره به ابلاغ بودجه 5میلیارد ریالی از محل اعتبارات استانی برای
اجرای یکی از طرحهای احیای دریاچه اورمیه اظهار داشت: هرچند نتیجه بخش بودن
این طرح برای حل مشکل دریاچه اورمیه بعید به نظر می رسد اما با فرض
تاثیرگذاربودن آن، در حال حاضر همتی برای اختصاص بودجه این طرح ها دیده نمی
شود.
«حسن عباس نژاد» عوارض ناشی
از خشكی درياچه اورمیه را چنين توصيف میكند: در صورت بروز چنين فاجعه ای
علاوه بر از بين رفتن امكانات زيستی برای پرندگان آبزی و كنار آبزی، محيط
زيست طبيعی و انسانی نيز دچار لطمات جبران ناپذيری میشود.
به گفته این مقام مسئول
درياچه اورمیه برای مردم آذربايجان تنها يك پهنه آبی نيست، بلكه ميعادگاهی
برای گردش، تفريح، استراحت و منظرگاه زيبايیهای خدادادی و شفابخش آلام و
دردهاست.
مدیر احیای دریاچه اورمیه
نیز با اشاره به تدوین 24 طرح برای نجات این دریاچه گفت: ایجاد ایستگاههای
پایش در مدخلهای ورودی آب دریاچه اورمیه برای کنترل آب ورودی توسط
استانهای مختلف به دریاچه، احداث یک ایستگاه ثابت اندازه گیری تراز آبی در
دریاچه اورمیه و ارایه نتایج به ستاد مدیریت جامع دریاچه اورمیه از جمله
این 24 طرح را شامل می شود که اجرای آنها نیازمند بیش از 13 هزار میلیارد
تومان اعتبار است، رقمی که خبری از تخصیص آن نیست.
«علی نظری دوست» با بیان
اینکه به سال های بیشتری برای نجات دریاچه اورمیه نیازمندیم، اضافه کرد: در
حال حاضر 11 میلیارد متر مکعب آب برای نجات دریاچه اورمیه که 6/2متر
پایینتر از تراز آبی مورد نیاز است، مورد نیاز می باشد.
احداث سد های ذخیره آب در
مسیر رودخانه های منتهی به دریاچه اورمیه در استان پر آبی همچون آذربایجان
غربی یکی از مهمترین عوامل بروز این معضل عنوان میشود بطوریکه مدیر
زمینشناسی دریایی سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور نیز با تایید
این موضوع اذعان می کند: براساس
نتایج به دست آمده از بررسی مغزه بستر دریاچه اورمیه به همراه دادههای ۵۵
ساله اقلیمی بدست آمده ، وضعیت این دریاچه بیش از هر چیز متاثر از
فعالیتهای انسانی صورت گرفته از سال ۱۳۷۷ به بعد است که عمده آنها مربوط
به سد سازی در مسیر رودخانه و ذخیره آب رودها در پشت سدها بر میگردد.
این در حالی است که علی رغم
درخواست های مکرر برای گشایش آب این سدها که کم هزینه ترین و آسان ترین راه
برای جبران کم آبی این دریاچه است، مسئولان در برابر این امر مقاومت کرده و
اجرای پروژه های پر خرج همچون انتقاد آب سد ارس را راهکار اساسی برای حل
این معضل عنوان می کنند.
نماینده مردم اورمیه با
بیان اینکه انتقال آب ارس به دریاچه اورمیه فقط پوششی برای گرفتن اعتبار
است، تصریح می کند: در اصل این آب به شهرستان های شبستر و صوفیان می رسد و
مسئولان استانی آذربایجان خشك شدن دریاچه اورمیه را بهانه ای برای كسب
اعتبار از دولت قرار داده اند.
«نادر قاضی پور» ادامه می دهد: از مدتی قبل قرار بوده که آ ب رودخانه ارس را با اعتباری بالغ بر۲۵
میلیارد ریال به دریاچه اورمیه بیاورند اما متاسفانه تا الان صورت نگرفته
است وبا این عملکرد باید بگویم آب رودخانه ارس هیچ وقت به دریاچه اورمیه
نمی رسد در حالیکه رييسجمهور كلنگ انتقال آب خزر به استان سمنان را زدند
تا سمنان و شهر خود يعني گرمسار را آباد كنند اما اين در حالي است كه نگين
ايران يعني درياچه اورمیه خشك و كوير ميشود.
وي با بيان اينكه مسئولين
در قبال وضعيت درياچه اورمیه فقط حرف تحويل مردم دادهاند، تصريح كرد: فقط
30 درصد درياچه اورمیه باقي مانده است كه اگر اين انتقال صورت نگيرد
ميليونها آذري زبان اما مسلمان، ولايتمدار، انقلابي و وطنپرست كوچ
خواهند كرد.
قاضی پور افزود: ناهماهنگی
های موجود در خصوص نحوه بهره برداری از آب های انتقالی از سایر منابع آبی
از دیگر نقاط ضعف طرح انتقال آب از سایر منابع آبی همچون سد ارس است
بطوریکه با وجود برنامه ریزی برای آغاز عملیات اجرای این پروژه به نظر
ميرسد كه شركت آب و فاضلاب آذربايجان شرقي براي استفاده كشاورزي از این آب
در صوفيان و تبريز برنامهريزي کرده است.
نماینده مردم اورمیه در
مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه استانداری آذربایجان غربی به دریاچه
اورمیه خیانت می کند، می گوید: مهم ترین علت پروژه انتقال آب رودخانه ارس
به دریاچه اورمیه، برون رفت از بحران خشکی این دریاچه است اما متاسفانه مثل
اینکه استانداری تصمیمی برای کمک به دریاچه ندارد و فقط می خواهد در پوشش
این پروژه از دولت اعتبار بگیرد.
قاضی پور نخستین تاثیر
نابودی دریاچه روی مردم را مهاجرت آنها می داند ومی گوید: اگر دریاچه
اورمیه خشك شود کشاورزی به طور کامل از بین می رود و به طور جدی می توانم
بگویم که استان آذربایجان از بین می رود.
از طرفی بر اساس تصمیمات 3
استان مجاور دریاچه اورمیه 34 طرح براي مقابله با خشك شدن آب درياچه اورمیه
مطالعه شده و برای هریک از استانها وظايف مشخص تعیین شده است.
یکی دیگر از مهمترین طرحهای
مقابله با خشک شدن دریاچه اورمیه بارورسازی ابرها برای افزایش میزان بارش
ها در نظر گرفته شده است که بنابر اظهار مدیرکل محیط زسیت آذربایجان غربی
علی رغم عهده دار شدن استان آذربايجان شرقي برای اجرای این طرح، تاکنون هیچ
گزارشی در خصوص اقدامات این استان برای عملیاتی کردن طرح بارورسازی ابرها
انجام نشده است.
هم اکنون بیش از70 درصد از
مساحت درياچه اورمیه به شوره زار تبديل شده و در صورت تداوم شرایط حاکم بر
حوضه آبریز دریاچه، افزایش منابع مصرفی آب و توسعه سازه های ذخیره سازی آب
در حوضه آبریز دریاچه، نابودی کامل یکی از زیست بوم های باارزش جهانی را در
۳ تا ۵ سال آینده شاهد خواهیم بود.
به نظر می رسد علی رغم
تاکید همه مسئولان ملی و مقامات استانی، طرح ها و تفاهمات برای حل این چالش
در حد مصوبه باقی مانده است و همچنان باید چشم به انتظار کمک هالی الهی و
نزولات آسمانی داشت.